Mae cymuned Portiwgeaidd fywiog tref yng Ngogledd Cymru am geisio dod o hyd i aelodau côr a wnaeth y daith anodd ar draws Ewrop ar ddiwedd yr ail ryfel byd i’r Eisteddfod Ryngwladol gyntaf yn 1947.
Mae dros 2,000 o Bortiwgeaid yn byw yn Wrecsam a’r cyffiniau ac maent yn awyddus i ailgynnau cysylltiadau â gŵyl fyd-enwog Eisteddfod Gerddorol Ryngwladol Llangollen.
Ddwy flynedd yn ôl roedd côr o Bortiwgal ymysg uchafbwyntiau ffair haf a gynhaliwyd yng nghanol tref Wrecsam lle cawsant eu llongyfarch ar eu perfformiad gan noddwr yr Eisteddfod Terry Waite CBE.
North Wales’s vibrant Portuguese community are flying their flag at this July’s Llangollen International Musical Eisteddfod, from left , back, Joana Martins, from Bangor; Liz Millman, of Race Council Cymru ;Andreia John, Hawarden front, Stuart Lloyd, Communidade Lingua Portugues de Wrexham; Maria and Americo Lima, Hightown, Wrexham.
Awgrymodd y pencampwr dyngarol nodedig hefyd y dylent ystyried perfformio yn yr Eisteddfod ar ryw adeg yn y dyfodol.
Mi wnaeth hynny ysgogi Iolanda Banu, cynghorydd i’r gymuned Bortiwgaleg yn Wrecsam a ledled Prydain, i gael syniad sydd wedi arwain prif gynrychiolwyr o’r wlad i dderbyn gwahoddiad i’r ŵyl enwog ym mis Gorffennaf eleni.
Mae hi hefyd wedi dechrau gwneud ymholiadau am y côr merched o Oporto ym Mhortiwgal a fu’n cystadlu yn yr ŵyl gyntaf un yn ôl yn 1947.
Dywedodd Iolanda, a ddaeth i Wrecsam o Bortiwgal 15 mlynedd yn ôl ac sy’n rhannu ei hamser rhwng gweithio i Gyngor Hil Cymru ac fel cyfieithydd: “Yn fy mamwlad, mae’n draddodiad i bob prifysgol gael grŵp o ddiddanwyr o’r enw tuna sy’n canu a chwarae offerynnau ar gyfer y cyhoedd i’w helpu i dalu am eu haddysg.
“Yn 2014 gwahoddwyd un o’r corau hyn, Gestrintuna, o Gondomar, ger Oporto, i berfformio yn Ffair Haf Tŷ’r Eos yn Sgwâr y Frenhines, Wrecsam.
“Cafodd Terry Waite, a oedd yn yr Eisteddfod ar y pryd, ei wahodd hefyd, ynghyd â Maer Wrecsam, a phan welodd y côr mi wnaeth eu llongyfarch ar eu perfformiad a dywedodd y dylent ystyried gwneud ymddangosiad yn Llangollen.
“Yn yr un flwyddyn cefais wahoddiad i weld yr Eisteddfod ac roedd yn brofiad teimladwy iawn, yn enwedig wrth weld baneri cymaint o wahanol wledydd. Ond doedd yno ddim baner o Bortiwgal.
“Mi wnaeth geiriau Terry wneud i mi feddwl y dylem geisio meithrin cyswllt â’r ŵyl. Cysylltiad a fyddai’n fuddiol iawn i bawb.”
Ychwanegodd Iolanda: “Ar ôl gwneud ychydig o ymchwil mi wnes i ddarganfod bod côr merched o Bortiwgal o’r enw Grupo Musical Feminino o Oporto wedi cystadlu yn yr Eisteddfod gyntaf yn 1947.
“Gan y bydd eleni yn gweld llwyfannu’r 70ain Eisteddfod rwy’n meddwl y byddai’n wych pe gallem ddod o hyd i rai o aelodau o’r côr neu eu teuluoedd ac o bosib eu gwahodd i ailymweld â’r ŵyl, efallai y flwyddyn nesaf.
“Draw yma mae swyddfa’r Eisteddfod wedi fy helpu ac ym Mhortiwgal mae’r llywodraeth wedi cytuno i weld a fedran nhw ddarganfod unrhyw beth am y merched.
“Rwy’n deall eu bod nhw wedi gyrru’r holl ffordd i Langollen o Bortiwgal a hyd yn oed ennill rhywbeth yn yr ŵyl – er nad wyf yn siŵr beth yn union a enillwyd.
“Yn y dyddiau cynnar hynny roedd llawer o gystadleuwyr tramor yn aros gyda theuluoedd lleol, felly mae hefyd yn bosibl bod rhywun o Langollen neu’r ardaloedd cyfagos yn eu cofio. Os ydynt byddwn wrth fy modd i glywed oddi wrthynt.”
Er mwyn ailadeiladu’r cysylltiad gyda Phortiwgal ymhellach, mae Iolanda wedi trefnu i gonswl y wlad, sydd wedi ei leoli ym Manceinion i dalu ymweliad â Llangollen ar ddydd Sadwrn yr Eisteddfod eleni ynghyd ag un o brif swyddogion cyngor dinas Lisbon, prifddinas Portiwgal.
“Byddaf hefyd yn annog cynifer o’r 2,000 o aelodau’r gymuned Portiwgeaidd fywiog yn Wrecsam ac eraill o bob rhan o Brydain i ymweld â’r Eisteddfod.
North Wales’s vibrant Portuguese community are flying their flag at this July’s Llangollen International Musical Eisteddfod. Very tasty, Joana Martins samples a pastel de nata, a traditional Portuguese custard tart.
“Hoffwn yn fawr iawn weld pobl o Bortiwgal yn cystadlu a pherfformio yn yr ŵyl,” meddai.
“Rwy’n credu ei bod mor bwysig i ni ymestyn allan ac ailffurfio’r cyswllt rhwng Portiwgal ac Eisteddfod Llangollen ac i ni feithrin yr integreiddio diwylliannol cryf yma.”
Gall unrhyw un sydd â gwybodaeth am gôr merched Portiwgaleg Grupo Musical Feminio a oedd yn cystadlu yn Llangollen ym 1947 ffonio’r Eisteddfod ar 01978 862000.
Mae tocynnau ar gyfer cyngherddau’r Eisteddfod eleni, fydd yn cychwyn ar ddydd Mawrth, 5 Gorffennaf, eisoes yn gwerthu’n dda, yn enwedig y tocynnau ar gyfer y noson agoriadol pryd bydd y seren ddawnus Katherine Jenkins yn cychwyn ei rhaglen trwy ganu Carmen gan Bizet.
Dydd Mercher fydd Diwrnod Rhyngwladol y Plant a bydd yn cynnwys cystadlaethau corawl a dawns a hefyd cystadleuaeth newydd yr unawd dan 16 oed a bydd y cyngerdd gyda’r nos yn rhoi llwyfan i Leisiau Theatr Gerdd.
Bydd y digymar Bryn Terfel yn serennu yng Nghyngerdd Gala y 70ain Eisteddfod ar y nos Iau tra bydd gweithgareddau dydd Iau yn cynnwys coroni Côr Plant y Byd.
Bydd dydd Gwener yn dathlu Rhythmau’r Byd ac yn wledd o gerddoriaeth a dawns gan y goreuon o gystadleuwyr rhyngwladol yr Eisteddfod gan gyrraedd uchafbwynt gyda chystadleuaeth Pencampwyr Dawns y Byd gyda’r hwyr.
Bydd y cyngerdd yn agor gyda Swae Carnifal y Caribî, yn cael ei ddilyn gan y neges Heddwch Ryngwladol yn cael ei thraddodi gan Theatr yr Ifanc, Rhosllannerchrugog.
Mewn newid i’r amserlen bydd dydd Gwener hefyd yn gweld Gorymdaith y Cenhedloedd, dan arweiniad Llywydd yr Eisteddfod, Terry Waite a fydd yn symud o’i ddydd Mawrth arferol oherwydd bod disgwyl torfeydd mwy a rhagor o gystadleuwyr i ddod i’r Eisteddfod.
Neilltuir dydd Sadwrn i’r prif gorau a bydd yn cloi gyda chystadleuaeth Côr y Byd am Dlws Pavarotti, cyn i’r Eisteddfod ymlacio’n llwyr yn y Llanfest ar y dydd Sul cyn y cyngerdd terfynol cofiadwy.
